نهضت تولید علم مبتنی بر قرآنپنج شنبه ۰۹, مرداد ۱۳۹۹
نهضت تولید علم مبتنی بر قرآن:
عالم هستی تمامی مظهر و جلوه اسماء الهی است که به واسطه رحمت عامه خداوند هستی یافته و به واسطه آن، هستی خود را تداوم می‌بخشد. طبیعتاً هیچ شأنی از شئون عالم را نمی توان یافت که از تجلی اسماء جلال و اکرام خداوند تهی باشد. مهم‌ترین وجه تمایز میان انسان با دیگر موجودات نیز در فهم و شناخت همین حقیقت و عمل مبتنی بر آن است. از این رو است که حیات حقیقی انسان را حیاتی علمی و ادراکی بیان می‌دارند. با این توضیح روشن می‌شود که غایت ارسال رسولان الهی از جانب خداوند نیز چیزی جز این نبوده که انسان‌ها تمامی پدیده‌ها و وقایع بیرونی و درونی خود را، آیات و نشانه‌های آفاقی و انفسی دیده، و بدین ترتیب با برپاداشتن نظام قسط و میزان که بر محور علم و عقل برپا می‌شود، تجلی حقیقی اسماء الهی شوند.
در این میان قرآن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. قرآن خود تجلی تام و کمال توحید است که به واسطه وجود مقدس پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در اختیار انسان‌ها قرار گرفته، تا مسیر تجلی توحید را در ذره ذره عالم هستی تبیین نماید، تا بدین ترتیب آدمی در هیچ چیز نظر نکند مگر آنکه پیش از آن، در آن، و پس از آن، خداوند را مشاهده کرده باشد. پس خداوند پیش از آنکه دست بر خلقت انســان نهد، حقیقت قرآن را بر سریره جان او تعلیم نمود، و انسان به واسطه قرآن به مقام بیان رسید تا بتواند هر چیز را تبیین نموده، با هر چیز خدا را دیده، در هر چیز او را جستجو نموده و همگی او شود. پر واضح اســت که در چنین مکتبی حرف از جدایی قرآن از علم، قرآن از زندگی، قرآن از سیاست، قرآن از اجتماعیات، قرآن از تجربه، و اساسا ًهرگونه جدایی میان قرآن از هر شأنی از شئون انسان و عالم هستی، گناهی نابخشودنی و تکذیبی آشکار است که عاقبتی بس دردناک را برای فرد و البته جامعه به همراه خواهد داشت. دنیای امروز نه تنها این حقیقت آشکار را انکار نموده که آشکارا سعی در مقابله با آن دارد. تجلی انقلاب اسلامی ایران در عصر حاضر، بیش از همه از این منظر می بایست مورد توجه قرار گیرد که یکبار دیگر، حضور دین و آموزه های انبیای الهی، و بالأخص قرآن و سیره پیامبرصلی الله علیه وآله و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام را در جریان زندگی انسان نمودار ساخته، و انسان قرن بیستم و بیست و یکم را متوجه حقایق فطری وجودش ساخته است. حرکت به سوی برپایی تمدن اسلامی با محوریت قرآن و اهل بیت علیهم السلام، مهم‌ترین دستاورد حرکت و قیام امام خمینی رحمه الله علیه است. بر این اســاس مهم‌ترین وظیفه و رسالت عالمان، نخبگان و مراکز علمی آن است که به برکت فضای ایجاد شده، حرکت انقلابی صورت گرفته را ادامه داده و تا توحیدی نمودن تمامی شئونات علم، و تا رساندن توحید به تمامی عرصه های زندگی بشر، از پای ننشینند. تأکیدهای رهبر فرزانه انقلاب درباره لزوم تولید علم مبتنی بر قرآن را می توان از این ره آورد، مورد تحلیل و بررسی قرار داد. مجموعه حاضر سعی نموده است تا گام نخست را در راستای تولید و تبیین علم مبتنی بر قرآن و البته سیره و روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام بردارد. بر این اساس نخست پژوهش‌های گســترده و جامعی در خصوص مبانی و روش‌های تدبر در قرآن و برداشت از آیات و روایات صورت گرفت. ســپس محورهای اصلی تولید علم شناخته شده و در ادامه به بررسی و تبیین زیرمجموعه‌های هر یک از این محورها پرداخته شد.
بر این اساس مطالعات در چهار حوزه قرآن و امام، هستی، انسان و جامعه صورت گرفته است:
در بخش «قرآن و امام»، ضمن شــناخت دقیق ســاختار قرآن و امــام، مبانی و روش های بهره گیری از این دو تبیین می شود. همچنین این بخش ارتباط تنگاتنگی با ادعیه وارده از اهل بیت عصمت و طهارتعلیهم السلام دارد که پس از تبیین و نگارش مطالب مربوط به این بخش، به صورت جداگانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
در بخش «هستی» نحوه تجلی اسماء و صفات الهی در عالم هستی مورد شناسایی قرار گرفته و سعی می شود تا چگونگی شناخت خداوند در مراتب مختلف عالم هستی تبیین شود.
در بخش «انسان» ضمن تبیین عناصر ساختار وجودی انسان بر اساس قرآن و روایات، ابعاد و مؤلفه های وجودی او شناسایی شده و مبانی و روش های شکوفایی هر یک تبیین می شود. در بخش «جامعه» نیز همچون بخش انسان، عناصر مختلف ساختار وجودی جامعه به دقت شناسایی شده و مبانی و روش های شکوفایی جامعه بیان می شود.
آنچه در این مجموعه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته تألیف و نگارش مطالعات انجام شده در سطوح مختلف است. طبیعتاً هر یک از محورهای یادشده نیازمند تبیین مبانی و اصولی هستند که اساس چیستی، چرایی و چگونگی را برای هر یک به دقت تبیین نماید. لیکن همین مبانی می بایست علاوه بر آنکه در سطوح مختلف امکان آموزش را داشته باشد، ضمناً تا مرحله عملی و کاربردی نیز نازل گردد تا بدین ترتیب بتوان تجلی عینی آن را مشــاهده نمود. بر این اساس کتاب های حاضر در شش قالب کلی تهیه و تدوین شده اند:
کتاب های «بنیادی»: در این کتاب ها موضوعات اساسی و پایه ای از منظر چیستی، چرایی و چگونگی مورد بررسی و تبیین قرار می گیرد. این کتاب ها، کتاب های اساسی و پایه ای هستند که مبنا و اساس مطالب علمی دیگر کتاب ها را فراهم می نمایند.
کتاب های «ساختار شناسی»: در این کتاب ها نقشه موضوعات اساسی و بنیادی ترسیم شده و فرد با تعاریف مربوطه آشنا می شود. بر این اساس این کتاب ها بیش از آنکه در مقام اثبات و نقد و نظر باشند، در مقام تعریف بوده و با استفاده از تمرین در خلال مباحث مطرح شده در آن، امکان شناخت ساختاری و کلان را نسبت به موضوع مورد بحث فراهم می نمایند.
کتاب های «راهبردی»: طبیعتاً هــر یک از موضوعات بنیادی از مجموعه ای از موضوعات جزئی تر پدید آمده که ارتباط منسجم و نظام مند میان این اجزاء، امکان تحقق موضوعات پایه ای و اساسی را فراهم می نماید. بر این اساس کتاب های راهبردی در مقام بررسی و تبیین این موضوعات قرار دارند که اساساً به دلیل جزئی تر بودن به حوزه عمل نزدیک تر می باشند. بنابرایــن اگرچه این کتاب ها صورتی تبیینی دارد، لیکن فضای بحث در آنها با کتاب های بنیادی متفاوت است. کتاب های «مهارتی»: آنچه مســلم است اینکه تحقق و پیاده سازی موضوعات راهبردی در عرصه زندگی، امکان تحقق کلمه توحید را فراهم می نماید. بر این اســاس در کتاب های مهارتی سعی شده تا با استفاده از تمرین، مهارت و البته فعالیت های عملی، این امکان فراهم شود تا فرد توانمندی عملی خود را در راستای موضوعات تبیین شده بالا ببرد.
کتاب های «عمومی»: این کتاب ها با هدف ارتقای فرهنگ عمومی نگاشته می شود که برخی مستقیماً به قرآن پرداخته و برخی موضوعات مبتلابه جامعه را با رویکرد قرآنی و به شکل ساده و روان بیان داشته است.
کتاب های «از نگاه المیزان»: تفســیر قیّم المیزان حُکم میزان را در مطالب نگاشــته شده در کتاب های فوق الذکر دارد. در این مجموعه موضوعات مورد بررسی در کتاب های مختلف از منظر تفسیر المیزان مطرح شده و به صورت یکپارچه ارائه می گردد. این کتاب‌ها نقش محوری در سیرهای مطالعاتی ویژه دانشجویان و طلاب خواهد داشت. امید است نظرات، پیشنهادات و مساعدت های اساتید، طلاب و دانشجویان محترم بر سرعت، دقت و غنای علمی و معنوی این آثار افزوده و در ذیل عنایات ویژه امام عصرعج ل الله تعالی فرجه مقدمات ظهور آن عزیز یگانه را فراهم نماید.